Czy można wziąć rozwód w Kościele katolickim?

Takich historii nie brak, ani na pierwszych stronach gazet, ani w towarzyskich rozmowach. Jak to jednak możliwe, że – nie będąc wdową czy wdowcem – można ponownie złożyć przysięgę małżeń-ską przed Bogiem? O odpowiedź na to pytanie poprosiliśmy Karolinę Dokić-Pietuszko z portalu-katalogu ślubnego PlanujemyWesele.

Zgodnie z doktryną Kościoła katolickiego małżeństwo jest sakramentem, dlatego nie może być rozwiązane. Co, jeżeli komuś zależy na tym, aby móc wziąć po raz drugi ślub kościelny, nie będąc wdową ani wdowcem?

– Jedyną możliwością, dopuszczoną przez Kościół katolicki jest orzeczenie unieważnienia małżeństwa – wyjaśnia Karolina Dokić-Pietuszko z portalu-katalogu ślubnego PlanujemyWesele.pl. – I tu koniecznie trzeba zwrócić uwagę na terminologię: w Kościele katolic-kim można uznać małżeństwo za nieważne, czyli, że nigdy nie było ono ważne, a nie unieważnić je! – podkreśla nasza ekspertka.

To jednak nie kwestia czyjegoś widzimisię – możliwość uznania małżeństwa zawartego w Kościele katolickim za nieważne obwarowana jest określonymi czynnikami. Proces kanoniczny, który do niego prowadzi podlega zupełnie innym przepisom niż proces cywilny. Podstawą do uzyskania po-zytywnego wyroku Sądu lub Trybunału kościelnego są powody wymienione we wniosku i muszą one być bardzo istotne.

Jak wygląda droga do stwierdzenia, że małżeństwo jest nieważne?

Do kancelarii sądów biskupich rocznie trafia ponad trzy tysiące wniosków o stwierdzenie nieważ-ności małżeństwa. Wiele osób jest przekonanych, że proces prowadzący do tego trwa latami. W istocie proces prowadzony w trybie zwyczajnym może zająć od roku do nawet czterech lat, co dla wielu osób, które z takim wnioskiem wystąpiły, może być procedurą ciągnącą się – w ich odczuciu – w nieskończoność.

Karolina Dokić-Pietuszko: – Problem ten w pewnym sensie rozwiązał papież Franciszek. Chcąc skrócić i ułatwić procedurę stwierdzenia nieważności małżeństwa wydał List Apostolski w formie motu proprio Mitis iudex Dominus Iesus („Pan Jezus łagodnym sędzią”). Reguluje on krótki proces tzw. Processus brevior, w którym pozytywny wyrok można otrzymać już w ciągu 4 dni! Niestety mogą z niego skorzystać tylko te osoby, w których małżeństwie okoliczności potwierdzające nie-ważność zawarcia małżeństwa są oczywiste. Co ważne, jest to okoliczność podobna do rozwodu za porozumieniem stron, ponieważ z wnioskiem o stwierdzenie nieważności muszą wystąpić zarówno mąż, jak i żona".

Od czego zacząć przygotowania do procesu?

Jedno z małżonków lub obydwoje zgłaszają się do adwokata kościelnego w kancelarii kanonicznej. Ten analizuje oraz przedstawia podstawy prawne i ocenia szanse na powodzenie procesu. Jeśli jego opinia jest pozytywna, sporządza się skargę powodową (według prawa cywilnego byłby to po prostu pozew), która kierowana jest do sądu biskupiego. W momencie, gdy zostanie ona przyjęta, następuje ustalanie przesłanki procesowej, czyli przedmiotu sporu. Ta stanowi podstawę dla pro-wadzenia procesu; sąd rozpoczyna zbieranie dowodów potrzebnych do udzielenia odpowiedzi na kluczowe pytanie: „Czy małżeństwo zostało zawarte w sposób nieważny”.
W trakcie procesu każde z małżonków i świadkowie składają zeznania przed sądem, każdy z nich indywidualnie. Jeśli osoba pozwana nie stawi się na wezwanie sądu i nie dostarczy usprawiedli-wienia nieobecności, proces będzie toczył się nadal, tylko już bez jej udziału. Po zamknięciu postę-powania dowodowego następuje przygotowanie sprawy do wyrokowania. Należy podkreślić, że w świetle prawa kanonicznego, to ten, kto coś twierdzi (np. że małżonek ukrył chorobę psychiczną) ma obowiązek dowodzenia tego [Kan. 1526 – § 1].

– Podstawą uznania małżeństwa za nieważne przez Sąd lub Trybunał kościelny są mające znaczenie powody, dla których małżonkowie nie chcą ze sobą dalej żyć, będąc małżeństwem w pojęciu kato-licyzmu. Najczęściej takie wnioski dotyczą zawarcia małżeństwa w sposób niezgodny z kanonami Kodeksu kanonicznego – tłumaczy Karolina Dokić-Pietuszko z portalu-katalogu ślubnego Planuje-myWesele. Do naruszeń tych zaliczyć należy przede wszystkim istniejące już małżeństwo z inną osobą (potocznie bigamia), zbyt młody wiek małżonka, impotencję, a także powody związane z różnicą wyznaniową czy wykonywanie profesji kapłańskiej lub zakonnej. Do powodów, które także można wskazać we wniosku jest zatajenie przed ślubem przez jedno z narzeczonych choroby psy-chicznej lub... bezpłodności.
- Kościół katolicki może też unieważnić związek zawarty bez zgody małżeńskiej. Mowa tu o sytu-acjach, w których użyto podstępu lub substancji psychotropowych, a także dotyczących braku mi-nimum małżeńskiego poznania, nieleczonych chorób psychicznych jednego z małżonków oraz... fałszywości uczuć, na przykład w celu uzyskania korzyści majątkowych itp. – dodaje Karolina Dokić-Pietuszko

Jak sprawić, aby małżeństwo kościelne zostało uznane za nieważne?

Najprostszym rozwiązaniem jest udanie się do adwokata kościelnego, który udzieli porady, pomoże skompletować niezbędne dokumenty, a najczęściej poprowadzi sprawę od początku do końca. Gdzie szukać takiego specjalisty? – Listy adwokatów kościelnych znajdują się na stronach interne-towych sądów biskupich.

Jakie dokumenty są potrzebne do sporządzenia skargi?

Różne sądy biskupie wymagają dołączenia różnych załączników do skargi powodowej. Wśród naj-częściej wymaganych dokumentów wymienić można: metryki chrztu obydwu stron, świadectwo ślubu kościelnego, cywilny wyrok rozwodowy (jeżeli został uzyskany) oraz dane wskazanych świadków.
Cześć osób dołącza publiczne, ale i prywatne materiały dowodowe, takie jak: orzeczenia i zaświad-czenia lekarskie (np. od psychiatry, ale i androloga czy ginekologa oraz materiały z dokonanych obdukcji), dokumenty z policji. Sąd zezwala także na dołączenie do materiałów dowodowych maili, pamiętników oraz listownej korespondencji.

Jakie mogą być powody stwierdzenia nieważności małżeństwa?

Małżeństwo istniejące w ramach Kościoła katolickiego może zostać uznane za nieważnie, gdy zostało zawarte mimo istnienia którejś z przeszkód zrywających kanony* 1083 – 1094 Kodek-su kanonicznego (czyli niezgodnej z nimi). Należą do nich:
• istniejące już małżeństwo z inną osobą,
• młodociany wiek małżonka (14 lat dla kobiety i 16 dla mężczyzny),
• niezdolność płciowa (impotencja),
• odmienność religii (ślub z osobą, która nie została ochrzczona, a deklarowała się i złożyła przysięgę jako katolik),
• naruszenie przyzwoitości publicznej,
• święcenia kapłańskie, śluby lub wykonywanie profesji zakonnej,
• uprowadzenie (w tym zmuszenie do małżeństwa),
• tak zwana przeszkoda występku (tzw. małżonkobójstwa),
• pokrewieństwo w linii prostej (czyli: dzieci, rodzice, wnuki, prawnuki) i do czwartego stopnia linii bocznej**
• powinowactwo (w linii prostej) – mówimy o nim, gdy zachodzi tylko więź prawna pomiędzy małżonkiem a krewnymi drugiej strony, np. dziecko żony, teść i teściowa to powinowactwo I stopnia, szwagier, czyli mąż siostry to już powinowactwo II stopnia.
• pokrewieństwa prawnego (powstałego w wyniku adopcji, czyli matka i przysposobiony syn lub ojciec i przysposobiona córka).
Małżeństwo może zostać uznane za nieważnie, jeśli zostało zawarte na skutek braków doty-czących zgody małżeńskiej. Zostały one określone przez prawodawcę w kanonach 1095-1107 Kodeksu.
• użycie podstępu przy zawieraniu małżeństwa (umyślne wprowadzenie w błąd),
• pozbawienie używania rozumu (np. przez podanie substancji psychotropowych),
• brak minimum małżeńskiego poznania,
• niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej (na przykład nieleczone choroby psychiczne),
• poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (na przykład brak umiejętności społecznych, bycie wykluczonym ze społeczeństwa w wyniku uzależnień, itp.),
• symulacja (np. udawanie uczuć i intencji, czy manipulowanie poprzez wzbudzenie współ-czucia),
• wykluczenie któregoś z istotnych przymiotów lub elementów małżeństwa (jedność, niero-zerwalność, zrodzenie i wychowanie potomstwa – na przykład poddanie się wazektomii),
• zawieranie małżeństwa pod warunkiem (na przykład włączenia majątku wyłącznego do ma-jątku wspólnego lub odmówienia rodzicom wspólnego zamieszkania, itp.)
• przymusu i bojaźni.
Przyczyną do uznania, że małżeństwo jest nieważne mogą być też zastrzeżenia lub domniemanie braków dotyczących sposobu zawierania małżeństwa. Dotyczy to w szczególności kapłana, który jest obecny przy zawieraniu małżeństwa. Niezbędne jest do tego posiadanie przez niego odpo-wiedniego upoważnienia oraz zobowiązanie do zawierania małżeństwa przez katolików (według formy kanonicznej).
Podstawy prawne
W procesie o uznanie małżeństwa za nieważne, bardzo istotne są podstawy prawne - te jednak zostały wymienione w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku. Tymczasem tylko w oparciu o konkretne przyczyny można uznać, że stwierdzono nieważność małżeństwa. Mogą to być: niemoż-ność posiadania potomstwa, alkoholizm, niedojrzałość emocjonalna, wykluczenie nierozerwalności małżeństwa, nimfomania, uprawianie hazardu, choroby psychiczne, wykluczenie wierności małżonków oraz - uwaga! - błąd co do przymiotu osoby. Przedmiot takiego błędu to element sta-nowiący o czyjejś naturze – atrybut moralny lub duchowy, zaleta, cnota, stan społeczny, a także narodowość, nieskazitelność obyczajów, płodność, zdolność do prokreacji czy wykonywany za-wód.

PlanujemyWesele.pl to portal ślubny i katalog posiadający w swojej bazie ponad 17 tysięcy usłu-godawców z branży ślubno-weselnej z każdego regionu Polski. Portal to także porady ekspertów, inspiracje, reportaże ze ślubów czytelników i piękne sesje plenerowe. Każdego miesią-ca PlanujemyWesele.pl inspiruje i łączy z usługodawcami ponad 140 tysięcy par młodych. W tym roku firma obchodzi swoje 13. urodziny, osiągając oglądalność serwisu na poziomie 1,5 mln odsłon

/źródło - /